BİLEŞKE KUVVET

A- Kuvvet Nedir?

Cisimleri hareket ettiren, hareket eden cismi durduran, hareket yönünü değiştirebilen, cisimlerin şekillerini değiştirebilen etkiye kuvvet denir.Kuvveti göremeyiz, sadece etkilerini hissedebiliriz.Kuvveti defterde, yazı tahtasında gösterebilmek için ok (→) işareti yerleştirilir.Okun uzunluğu kuvvetin büyüklüğünü gösterir.

Kuvvetin Temel  Özellikleri Nelerdir?

Kuvveti belirleyen dört temel özelliği vardır.

1. Uygulama Noktası: Kuvvetin uygulandığı cisimdir.

2. Doğrultusu: Kuvvetin yönü ve zıttı doğrultusunu verir.

3. Yönü: Kuvvetin hangi yönde olduğunu belirtir. Harita üzerinde kullanılan yönlerle aynıdır.

4. Şiddeti(Büyüklüğü): Kuvvetin dinamometre ile ölçülen büyüklüğüdür.[SPOT 1]

Kuvvetle yaptığımız işlere örnekler

▪ Topa vururken,

▪ Kitabı açarken,

▪ Camı kırarken,

▪ Musluğu çevirirken,

▪ Meyveyi soyarken kuvvet uygulanır.

B-Newton Nedir?

Kuvvetin birimi Newton'dur. Kısaca N harfi ile gösterilir.

Gösterilmesi F veya F1 , F2 ... şeklindedir. Birden fazla kuvvet varsa 1.kuvvet olduğunu belirtmek için F1, 2.kuvvet olduğunu belirtmek için F2 şeklinde isimlendirilir.

Büyüklük        Kuvvet

Sembolü          F veya F1, F2 ...

Birimi  N (Newton)

 Not: Kuvvet sembolü olarak kullanılan F, İngilizce kuvvet kelimesi olan "Force" kelimesinin baş harfidir.

C- Dinamometre Nedir?

Kuvvet ölçen araca dinamometre denir.Dinamometre cisimlerin esneme özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.Dinamometre içinde esnek bir yay bulunur.Dinamometredeki yaydaki uzama miktarı dinamometreye asılan cismin ağırlığı ile doğru orantılıdır.[SPOT 2]

Örnek

10 Newton'luk kuvvet ile 1 cm uzama meydana geldi ise, 20 N'luk kuvvetle 2 cm uzama gerçekleşir.

lçülecek kuvvetin büyüklüğüne uygun dinamometre seçilmelidir.

Ölçüm aralığı 0-10 N olan dinamometre ile en fazla 10 N'luk kuvvet ölçülebilir.

Dinamometre ile ölçülecek kuvvet büyük ise dinamometrenin kalın (sert) yaydan yapılmalıdır. Ölçülecek kuvvet hassas ölçülmesi için de ince (yumuşak) yay kullanılmalıdır.[SPOT 3]

D- Kuvvetin Yönü ve Doğrultusu

Kuvvetin yön, doğrultu, büyüklük ve başlangıç noktası belirtilmelidir.Yön ve doğrultu aynı değildir. Yön tek, doğrultu çift taraflıdır. Kuzey yön, kuzey-güney ise doğrultudur.

E- Bileşke Kuvvet Nedir?

İki ya da daha fazla kuvvetin bir cisme yaptığı etkiyi tek başına yapabilen kuvvete Net kuvvet (Bileşke Kuvvet) denir. Bileşke kuvvet R sembolü ile gösterilir.

Bileşke kuvvet nasıl bulunur

a- Aynı yöndeki kuvvetlerin bileşkesi:

Bir cisme etki eden doğrultuları ve yönleri aynı kuvvetlerin bileşkesini bulmak için kuvvetler toplanır. Cisim, bileşke kuvvetin yönünde hareket eder.[SPOT 4]

Bileşke Kuvvet (R)= F1 + F2

Örnek: Bir cismine aynı yön ve doğrultuda 5N ve 3N luk kuvvetler etki ediyor.Cismin hareket yönü ve cisme etki­yen net kuvvet nedir?

1.kuvvet (F1) 2.kuvvet (F2) Net kuvvet (R)

Doğrultu        Doğu-Batı       Doğu-Batı       Doğu-Batı

Yön                 Batı                 Batı                 Batı

Büyüklük       5 N                  3N                   8 N

R= F1 + F2 = 4N +3N = 7N ( Net kuvvet 8N dur.)

b- Zıt yöndeki kuvvetlerin bileşkesi:

Bir cisme etki eden doğrultuları aynı  yönleri zıt ise, kuvvetlerin bileşkesini bulmak için kuvvetler çıkarılır. Bileşke kuvvetin yönü büyük kuvvetin yönüdür. Cisim, büyük kuvvetin yönüne doğru hareket eder.[SPOT 4]

Bileşke Kuvvet (R)= F1 - F2

Örnek: Bir cismine aynı doğrultuda ve zıt yönde 5N ve 3N luk kuvvetler etki ediyor. Cismin hareket yönü ve cisme etki­yen net kuvvet nedir?

1.kuvvet(F1)  2.kuvvet(F2)  Net kuvvet (R)

Doğrultu        Doğu-Batı       Doğu-Batı       Doğu-Batı

Yön                 Doğu               Batı                 Doğu

Büyüklük       5 N                  3N                   8 N

R= F1 - F2 = 5N -3N = 2N ( Net kuvvet 2N dur.)

F- Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler

a-Dengelenmiş kuvvet: Bileşkeleri sıfır olan kuvvetlere dengelenmiş kuvvetler denir. Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olan cisim ya hareketsizdir, ya da sabit süratle hareket eder.

b-Dengelenmemiş kuvvet: Bileşkeleri sıfırdan farklı olan kuvvetlere dengelenmemiş kuvvetler denir. Cismin hareket yönü ile dengelenmemiş kuvvet aynı yönde ise cismin sürati artar, zıt yönde ise azalır.